PKB vs HDI

Definicja PKB

Powszechnie stosowaną miarą dobrobytu państw stanowi analiza Produktu Krajowego Brutto (ang. Gross Domestic Product (GDP)). Na początek chciałbym zacząć od krótkiej definicji tej podstawowej wielkości stosowanej w rachunkach narodowych. PKB stanowi zagregowaną wielkość wszystkich dóbr i usług wytworzonych na terenie danego państwa w określonym przedziale czasowym (najczęściej PKB podawane jest kwartalnie/rocznie). Chciałbym w tym miejscu podkreślić, że istotne jest jedynie kryterium geograficzne, nie ma znaczenia pochodzenie kapitału wytwarzającego dobra/usługi. Produkt Krajowy Brutto jest najważniejszym wskaźnikiem stosowanym w ocenie poziomu rozwoju gospodarczego państw, jednak jak wszystkie miary ma on swoje słabe punkty.

Wady PKB

• PKB jest kryterium ilościowym, nie jakościowym, nie mierzy on jakości usług, nie bada poziomu zadowolenia/satysfakcji z życia społeczeństwa
• nie odzwierciedla nierówności społecznych, PKB nie rozkłada się równomiernie na wszystkich obywateli
• produkcja używek (alkoholi, papierosów) zwiększa wartość Produktu Krajowego Brutto, przy czym ich stosowanie (abstrahując od osiąganej chwilowej przyjemności) wpływa ujemnie na jakość życia społeczeństwa
• PKB nie uwzględnia ujemnych efektów produkcji takich jak np. zanieczyszczenie środowiska
• nie uwzględnia wartości czasu wolnego
• nie uwzględnia tzw. „szarej strefy,” jako ciekawostkę dodam, że udział szarej strefy w PKB w Polsce szacuje się od 20%-30%

Alternatywa, czyli HDI

W związku wymienionymi powyżej wadami PKB opracowano wiele innych miar dobrobytu, jednym z nich jest stosowany przez Organizację Narodów Zjednoczonych wskaźnik rozwoju społecznego (ang. Human Development Index (HDI)). Konstrukcja HDI pozwala na porównywanie rozwoju gospodarczego krajów pod względem jakości życia tamtejszych społeczeństw. Wskaźnik mierzy dobrobyt w 3 wymiarach, są to: długość życia, edukacja oraz standard życia. Przykładowe wskaźniki używane do obliczenia HDI to np.: oczekiwana długość życia, średnia liczba lat edukacji mieszkańców starszych niż 25 lat, oczekiwana długość edukacji dzieci rozpoczynających proces kształcenia, PKB per capita.

Poniżej znajduje się infografika prezentująca dekompozycję indeksu rozwoju społecznego opracowana przez The Economist na podstawie raportu agendy ds. rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych:

Rysunek 1. Dekompozycja wskaźnika HDI opracowana przez The Economist (stan na 02.11.2011)

Wskaźnik obliczony przez The Economist na podstawie raportu ONZ składa się z 3 równoważonych składników: zdrowie (oczekiwana długość życia), bogactwo (PKB per capita), edukacja (średnia oraz oczekiwana długość okresu edukacji). Jak widać na wykresie powyżej pierwsze miejsce na liście krajów najbardziej rozwiniętych zajmuje Norwegia, która zdominowała ten ranking w ostatniej dekadzie (pierwsze miejsce jedynie dwukrotnie odebrała jej Islandia). W którym miejscu znajduje się Polska? Wg badań ONZ (stan na 2010 rok) nasza ojczyzna w rankingu HDI zajmuje 41 miejsce.