Stopa bezrobocia

Nie tylko w obecnej, pokryzysowej rzeczywistości, ale także w czasach gospodarczego spokoju stopa bezrobocia pozostaje jednym z najważniejszych wskaźników ekonomicznych.

W najczęściej przyjmowanych przez ekonomistów definicjach bezrobocia podkreśla się, że zjawisko to oznacza sytuację, w której część osób w wieku produkcyjnym, zdolnych i gotowych do pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce, pozostaje bez pracy, mimo podejmowania poszukiwań (Milewski, Kwiatkowski).

W odróżnieniu od opisywanych wcześniej wskaźników, obniżenie stopy bezrobocia jest celem samym w sobie.

O ile, na przykład, rząd manipuluje stopą procentową, stymuluje rynek nieruchomości czy sprzedaż detaliczną lub zwiększa wydatki rządowe, po to by maksymalizować wzrost gospodarczy, o tyle można powiedzieć, że maksymalizuje wzrost gospodarczy i korzysta z innych narzędzi (jak na przykład polityka socjalna) po to, by obniżyć bezrobocie. Wykres poniżej pokazuje, jak stopa bezrobocia obniża się, gdy gospodarka od dłuższego czasu się rozwija (dane z USA).

Rysunek 1. Bezrobocie a wzrost gospodarczy

Określenie źródeł bezrobocia jest od zawsze przedmiotem sporów wśród ekonomistów należących do odmiennych nurtów ekonomii.

Z jednej strony mamy klasyków i austriaków, którzy uważają że wśród przyczyn bezrobocia wymienić należy przede wszystkim psucie wolnorynkowych procesów przez ingerencję państwa, w opozycji których znajdują się środowiska związane z Keynesem, obwiniających malejący zagregowany popyt.

Chcesz wykorzystać analizę makroekonomiczną na rynku Forex? Zobacz nasz kurs!

Niezależnie od teoretycznych argumentów ekonomistów, wagę poziomu bezrobocia określa zainteresowanie głównych banków centralnych tym wskaźnikiem.

Sytuacja na rynku pracy stawiana jest często na równi z poziomem inflacji i jest podstawą polityki monetarnej państw. Odpowiednie cele do osiągnięcia, związane z poziomem bezrobocia, wyznaczyły 3 z 4 największych banków centralnych na świecie – FED oczekuje bezrobocia na poziomie 6,5%, Bank Anglii najchętniej widziałby wskaźnik na poziomie co najwyżej 7%, Bank Japonii zaś skupia się na wzroście płac. Jedynie na inflacji, z “wielkiej czwórki”, skupia się tylko ECB, mimo że poziom bezrobocia w Strefie Euro utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie.

Najintensywniejsze działania podejmuje amerykańska Rezerwa Federalna, która rozpoczęła w 2008 roku program luzowania ilościowego, a którego trzecia część chyli się powoli ku końcowi. Zakończenie quantitative easing uzależnione było właśnie od poziomu bezrobocia. Ponieważ cel banku jest już w zasięgu, QE3 jest od grudnia konsekwentnie wygaszany.

Rysunek 2. Bezrobocie a QE

Choć widać, że poziom bezrobocia istotnie się obniżył w czasie trwania QE, nie można twierdzić że Amerykanie zawdzięczają to w całości polityce monetarnej. Bezrobocie zawsze spada, kiedy gospodarka wchodzi na drogę wzrostu. Z właściwą oceną programu luzowania należy jednak poczekać jeszcze kilka lat, gdy poczujemy nie tylko krótkoterminowe, pozytywne skutki, ale też te długoterminowe, negatywne.

Z poziomem bezrobocia związany jest dość rozpowszechniony, aczkolwiek błędny, mechanizm.

Chodzi o krzywą Philipsa, która określa związek bezrobocia i inflacji. Tok rozumowania nie jest skomplikowany – jeśli więcej ludzi ma pracę, to więcej ludzi zarabia i wydaje pieniądze, więc ogólny poziom cen powinien rosnąć. Oznacza to, że im niższy poziom bezrobocia tym wyższa inflacja, a zadaniem rządu jest znalezienie złotego środka.

Rysunek 3. Bezrobocie a inflacja

Dlaczego więc przez ostatnie 40 lat się to nie sprawdziło?

Podstawowym błędem jest myślenie, że dwa czynniki u których źródeł leżą inne przyczyny, są od siebie zależne. Pieniądze które otrzymują nowi pracownicy nie są “wyczarowane”, środki te już krążyły w gospodarce. Pieniądz traci na wartości wtedy, gdy jego ogólny poziom (podaż) się zwiększa, a wynikać to może jedynie z działań banku centralnego. Poziom bezrobocia zależy zaś w największej mierze od jakości działalności prowadzonej przez przedsiębiorstwa. Nie oznacza to, że krzywa Philipsa nigdy nie działa – rzeczywiście w krótkim terminie (na przykład w ostatnich lata) możemy zaobserwować niską inflację oraz wysokie bezrobocie – ludzie wstrzymują się od wydawania pieniędzy a źle zarządzane firmy zwalniają ludzi – pod żadnym względem nie jest to jednak reguła.