Jak podejmujemy decyzje?

Trzy miesiące temu w ramach naszego bloga ukazał się tekst o teorii perspektywy opracowanej przez Kehnemana i Tversky’ego. Jest ona rozwinięciem teorii użyteczności, która zakłada, że ludzie podejmują decyzje kierując się zasadami rachunku prawdopodobieństwa. Zagadnienia te ocierają się o również o hipotezę efektywności rynku. Kehneman i Tversky pokazali, że ludzie stosują wiele heurystyk w podejmowaniu decyzji (heurystyki te są omawiane w serii o finansach behawioralnych). Co więcej zdecydowali się oni na pewne skwantyfikowanie swoich rozważań. W teorii perspektywy użytkownicy oceniają każdą decyzję na podstawie dwóch funkcji:

• π(p) – funkcja wag prawdopodobieństwa,
• ν(x) – funkcja subiektywnej wartości wyników (na potrzeby tego bloga wynik będziemy rozpatrywać w kategoriach zysk/strata),

Mają one następujące przebiegi wyznaczone na podstawie eksperymentów Kehnemana i Tversky’ego.

Rysunek 1. Przebieg funkcji wag decyzyjnych.

Funkcja wag prawdopodobieństwa odzwierciedla wartości prawdopodobieństw, jakie ludzie rzeczywiście przypisują podczas ewaluacji zdarzenia prawdopodobieństwom wyznaczonym w sensie matematycznym. Taki kształt krzywej π(p) jak na wykresie poniżej oznacza, że wartość małych prawdopodobieństw jest przeceniana a wartość dużych niedoceniana w stosunku do racjonalnego podejścia. Oba te zjawiska poznawcze można połączyć w jedno zwane efektem subpewności czyli π(p) +π(1-p)<1.

Rysunek 2. Przebieg funkcji subiektywnej wartości wyników.

Funkcja subiektywnej wartości wyników określa jaką użyteczność ma, dla danej osoby, pewny wynik x analizowanego zdarzenia. Jest to rodzaj liczbowego ujęcia satysfakcji jaką odczuje użytkownik przy realizacji wyniku x, w stosunku do pewnego pewnego stanu początkowego x0. Współczynnik dobrane przez Kehnemana i Tversky’ego do określenia przebiegu tej funkcji wskazują na to, że stracie w wysokości x przypisujemy ponad dwukrotnie większą wartość niż zyskowi o tej samej wartości dla stosunkowo niewielkich x. Dzieje się tak dlatego, że krzywa ν(x) jest wypukła po stronie strat i wklęsła po stronie zysków.

Kształt tych dwóch krzywych wynika z takich ludzkich, podręcznikowych zachowań jak skłonność do przeceniania małych prawdopodobieństw objawiająca się w skłonność do gier hazardowych. Z drugiej strony mało prawdopodobne duże straty sprawiają, że dajemy żyć firmom ubezpieczeniowym.

Życie nabiera barw kiedy we wszystkim jest odrobina subiektywizmu – giełda również! :)